نگاهی به ادبیات ایران پیش از اسلام
بخشی
از متن اصلی :
مجموعه فعّالیّتهای ادبی ایرانیان باستان
كه به دو صورت شفاهی و مكتوب و به تمامی زبانهای ایرانی است. بخشی از آنها
دولتی است، مانند سنگْنوشته‌های شاهان و نوشته‌های روی سكّه‌ها و بخشی دیگر،
مبتنی بر داستانهای ملّی، افسانه‌ها و بعضی از آداب و رسوم اجتماعی است و پیكره
اصلی ادبیّات شفاهی غیردینی پیش از اسلام را تشكیل می‌دهد. امّا بیشتر آثاری
كه از این دوران به صورت مكتوب بر جای مانده با دستگاههای دینیِ زردشتی،
بودایی، مانوی و مسیحی مرتبط است و بدنه اصلی ادبیّات دینی ایران پیش از
اسلام را می‌سازد. در ایران پیش از اسلام، آثار دینی و ادبی معمولاً به كتابت
درنمی‌آمده و بیشتر به صورت روایی، سینه به سینه، منتقل و حفظ می‌شده است.
مثلاً كتاب اوستا * ، پس از سده‌ها انتقال
شفاهی، سرانجام در دوره ساسانی به كتابت درآمد (كلنز، ص. 33 ).
پایبندی ایرانیان به حفظ سنّت ادبیّات شفاهی و نیز جنگها و تعصّبات
دینی و فرهنگی و تغییر خطّ و زبان و بسیاری عوامل دیگر موجب نابودی گنجینه
ادبی پرارزش ایران پیش از اسلام شده است. از این‌رو، آنچه از زبانهای مختلف
ایرانی به صورت مكتوب باقی مانده در برابر حجم گسترده ادبیّات ایران باستان
بسیار ناچیز است.
زبانهای ایرانی شاخه ای از زبان فرضی هند و ایرانی اند كه از قدیم‌ترین
روزگاران تاكنون درون مرزهای ایران یا بیرونِ آن متداول بوده‌اند و زبانها و
گویشهایی را شامل می‌شوند كه از نظر ویژگیهای زبانی وجوه مشترك دارند. از زبانهای
ایرانی، در طیّ تاریخی دراز، اسنادی در دست است كه چگونگی تحوّل آنها را نشان
می‌دهد. تاریخ این تحوّل را می‌توان به سه دوره اصلی بخش كرد: 1. دوره باستان؛
2. دوره میانه؛ 3..دوره جدید.
از زبانهای ایرانی دوره باستان، كه از قدیم ترین زمان تا انقراض شاهنشاهی
هخامنشی (330 ق م) در گستره بسیار پهناوری رواج داشته است، چهار زبان مادی،
سكایی، فارسی باستان * و اوستایی
* را می شناسیم. در مآخذ باستانی اشاراتی
به ادبیّات شفاهی این چهار زبان شده است، ولی تنها از دو زبان اوستایی و
فارسی باستان آثار ادبی مكتوبی برجای مانده است.
از زبانهای ایرانی دوره میانه، كه پس از فروپاشی شاهنشاهی هخامنشی
تا انقراض حكومت ساسانیان (651 م) و آغاز دوره اسلامی در مناطق مختلف متداول
بوده، آثار ادبی عمده‌ای در دست است. زبانهای این دوره از نظر ویژگیهای زبانی
به دو گروه غربی (شامل زبانهای پارتی یا پهلوی اشكانی و فارسی‌میانه یا پهلوی ساسانی) و شرقی (شامل
زبانهای سُغدی * ، خوارزمی، سكایی و بلخی * ) بخش می‌شوند.
مانی و پیروان او، برخلاف سنّت ایرانی انتقال شفاهی آثار ادبی، به
نگارش آثار خود بسیار اهمّیّت می‌دادند. از این‌رو از آنها آثار ادبی ارزشمندی
به زبانهای ایرانی (فارسی میانه، پهلوی اشكانی و سغدی) برجای مانده است.
این فایل به
همراه چکیدهمتن
اصلیو منابع تحقیق با فرمتword در اختیار شما قرار می‌گیرد
تعداد صفحات : 16